Rookvrij en Fitter

Roken is enorm schadelijk voor de gezondheid. Zowel medisch als maatschappelijk is dit geen discussie. Stoppen is altijd aan de orde als het over een gezonde lifestyle gaat. De gouden standaard voor het stoppen met roken is cognitieve gedragstherapie (CGt) met motivational interviewing. Het introduceren van een andere kijk op het rookgedrag (cognitie) en hiermee om leren gaan (gedrag). Meer en meer komt nu naar voren dat sporten, dan wel – meer professioneel benoemd – bewegen een serieuze positieve bijdrage levert aan het slagingspercentage van stoppogingen. Feitelijk staat dit niet meer ter discussie [1]. Het nieuwe programma ‘Rookvrij en Fitter’ is gebaseerd op deze visie: CGt in combinatie met bewegen.

De component van fysieke training is voor alle factoren van welzijn een toegevoegde waarde. Het omvat een verbetering in mentale en fysieke gezondheid, toename in sociale interactie en stijging van het participatieniveau [2]. Meer specifiek, in aanvulling hierop, is er sterk bewijs dat lichamelijke activiteit bovendien rechtstreeks helpt in het tegengaan van het ‘craving’ gevoel [3][4]. Wetenschappelijk gezien, wordt dit nog in termen als ‘sterk bewijs’ aangegeven. In de praktijk wordt de inzet van lifestyle en bewegingsprogramma’s nu volledig omarmt. Het toevoegen van bewegen wordt structureel aangeraden in het stop-met-roken traject in de meest recente NHG standaard [5].

‘Craving’ is cruciaal binnen verslaving. Niet alleen fysiek gedreven, maar juist mentaal gezien. Het brein is intussen dusdanig geconditioneerd dat het uit zichzelf snakt naar het verslavende middel. Zowel fysiek als gedragsmatig. En dit laatste mogelijk nog meer dan het eerste. De mens heeft echter ook een uitermate goed ontwikkelde prefrontale cortex die in staat is deze impuls te beheersen. Impulsmanagement is erop gericht om dit deel te activeren door bewustwording en probeert een omleiding van het reactiepatroon te creëren door fysieke impulsmanagement-oefeningen. ‘De Pavlov’ van de verslavingstherapie. Het haakt aan op de belovende woorden van onder andere Dr. Prof. E. Scherder [6], en met hem vele anderen.

Rookvrij en Fitter introduceert een nieuw, innovatief programma, voortvloeiend uit de ervaringen van Body&Mind LifeStyling BV, die reeds sinds 2017 cognitieve gedragstherapie combineert met aandacht voor alle lifestyle aspecten en met name bewegingsprogramma’s, met ondertussen 600 individuele afgeronde trajecten.

De verdergaande combinatie van CGt met specifiek hierop in deze context geplaatste fysieke training en impulsmanagement-oefeningen initieert een duurzame lifestyle verandering die verder gaat dan alleen stoppen met roken. Het zorgt voor een verbetering in algehele conditie en mentaal welbevinden en geeft handvatten voor behoud in de toekomst. En wellicht nog relevanter, het brengt rokers van een vaak volledig inerte lifestyle naar structureel deelname aan sport en bewegen en andere lifestyle verbeteringen; rookvrij uiteraard. Het programma vindt in geheel plaats in een bewegingssetting. Op een interactieve wijze wordt er kennis overgedragen. Ingebouwd in het bewegingsdeel, wordt er met een impulscontrole oefening een ‘ombuiging’ van het cravingsgevoel aangeleerd, waarmee (de)conditionering van het brein ondersteund wordt.

Het programma start met een uitgebreid intakegesprek, een intensieve analyse, waarin het persoonlijke rookgedrag en de stopmotivatie besproken wordt alsmede hoe optimaal deel te nemen aan de interventie. Er wordt een individueel traject uitgestippeld, het ‘behandelplan’.
Vervolgens starten zes inhoudelijke gethematiseerde groepssessies of drie individuele sessies, waarin – als gezegd – actieve, leer- en coachingsmomenten elkaar afwisselen in een bewegingssetting. Tevens vinden er wekelijkse Fresh Air Walks plaats, om vrijblijvend en laagdrempelig de buitenlucht opnieuw te ervaren met eenieder die daar behoefte voor voelt. Maar ook om de groepsdynamiek optimaal te laten bijdragen.

Zo doorloopt de cliënt intensief de eerste drie weken van zijn stoptraject, te weten de tijd waarin de lichamelijke afhankelijkheid van nicotine het grootste is. Na deze drie weken heeft de cliënt genoeg bagage gekregen om het verdere traject zelfstandig aan te gaan. De intensieve fase wordt afgesloten met een individuele evaluatie en ‘planning voor de komende twaalf maanden’, met name gericht op instroom in reguliere sport en/of continueren van deelname aan de Fresh Air Walks. De nazorg geschiedt door korte evaluatiemomenten.

De deelnemers kunnen op verschillende locaties ook deelnemen aan een sportmedisch onderzoek (SMA). Hij of zij ontvangt hierbij inzicht in zijn of haar fysieke gesteldheid en krijgt een persoonlijk beweegadvies van de sportarts. Ook dit is onderdeel van het doorleiden van de deelnemer naar lange termijn sportdeelname, waar nodig met inschakeling van gemeentelijke voorzieningen en begeleiding door buurtsportcoaches. Het Nijmeegse Ziekenhuis CWZ voert een onderzoek uit naar de effecten van Rookvrij en Fitter. Zes maanden na de ‘stopdag’ kan de deelnemer opnieuw deelnemen aan het sportmedisch onderzoek waarbij door middel van een cotininetest objectief wordt vastgesteld of hij of zij nog rookt. Uiteraard wordt ook gekeken naar veranderingen in de fysieke gesteldheid. Op basis van dit wetenschappelijk onderzoek van ziekenhuis CWZ kunnen we in de toekomst evidence based resultaten van de effecten van Rookvrij en Fitter ontvangen.

^[1] Tosun, N. L., Allen, S. S., Eberly, L. E., Yao, M., Stoops, W. W., Strickland, J. C., … & Carroll, M. E. (2018). Association of exercise with smoking-related symptomatology, smoking behavior and impulsivity in men and women. Drug and alcohol dependence, 192, 29-37.

^[2] Penedo, F. J., & Dahn, J. R. (2005). Exercise and well-being: a review of mental and physical health benefits associated with physical activity. Current opinion in psychiatry, 18(2), 189-193.

^[3] Taylor AH, Ussher MH, Faulkner G. The acute effects of exercise on cigarette cravings, withdrawal symptoms, affect and smoking behaviour: a systematic review. Addiction. 2007;102(4):534-4

^[4] Roberts V, Maddison R, Simpson C, Bullen C, Prapavessis H. The acute effects of exercise on cigarettecravings, withdrawal symptoms, affect, and smoking behaviour: systematic review update and meta-analysis. Psychopharmacology 2012;222(1):1-15.

^[5] NHG richtlijnen & Praktijk. (2020, december 17). Zorgmodule leefstijl Roken. Opgehaald van NHG.org: https://www.nhg.org/themas/publicaties/nhg-zorgmodule-leefstijl-roken-samenvatting

^[6] Scherder, E. (2014). Laat je hersenen niet zitten: hoe lichaamsbeweging de hersenen jong houdt. Singel Uitgeverijen.